Residentieel seminarie 1: De school als aantrekkelijke en kwaliteitsvolle werkplek om leerkrachten te behouden

Scholen beleven uitdagende tijden met veel maatschappelijke en onderwijskundige veranderingen. Dat maakt de opdracht van leerkrachten en schoolleiders pittig en complex. Sommige scholen hebben bovendien te maken met een tekort aan leerkrachten en/of schoolleiders. Dergelijke context vraagt om een aangepast personeelsbeleid, waarbij de school wordt uitgebouwd tot een aantrekkelijke en kwaliteitsvolle werkplek, die leerkrachten (en schoolleiders) beter kan aantrekken en aan boord gehouden.

Tijdens dit traject denken we grondig na over de verschillende aspecten van het personeelsbeleid in jouw school en hun onderlinge wisselwerking, komen concrete tools en praktijktoepassingen aan bod waarmee jouw school het verschil kan maken. Je werkt met andere woorden een stevige basis uit voor een actueel en toekomstgericht personeelsbeleid. Het traject is gebaseerd op zowel praktijkervaring in het onderwijs als wetenschappelijke onderzoek, zoals OBPWO-onderzoek, het GO ALL for learning/Team School-denkkader en StartWijs-onderzoek bij startende leerkrachten (zie referenties hieronder).

Programma

Opleidingsdag 1

We starten dit traject door grondig na te denken over de essentie van het voeren van een personeelsbeleid in een schoolcontext. Dit vormt het vertrekpunt om een aantal misvattingen over personeelsbeleid te doorprikken. We doen dit onder meer vanuit het ABC-model rond motivatie, het job demands/resources-model (JDR), het AMO-model. We passen deze inzichten toe op de eigen schoolcontext en komen tot een ‘beginsituatieanalyse’.

Vervolgens denken we door over belangrijke aandachtspunten in het personeelsbeleid zoals:

• het voeren van een ondersteunend onderwijskundig beleid, inspelend op noden;
• het voeren van een professionaliseringsbeleid dat echte impact kan hebben op een gedragen ontwikkeling van benodigde competenties;
• de nood aan samenwerkend leren en co-creatie;
• het belang om gericht in te spelen op individuele noden (zowel qua haalbaarheid en ondersteuning van de opdracht als qua aspiraties en verdere ontwikkeling), dit in wisselwerking met collectief leren en schoolbeleid;
• de nood om aangepast in te spelen op verschillende loopbaanfasen, van werving en selectie van (student-)leerkrachten, over aanvangsbegeleiding van startende leerkrachten, differentiatie bij mid- en end career-leerkrachten.

Bij elk van deze essentiële aspecten reiken we eerste concrete praktijkvoorbeelden aan, bespreken we vormen van aanpak zoals deze door de deelnemers naar voor worden gebracht en verdiepen we telkens de beginsituatieanalyse per school. Deze analyse vormt de basis om na te denken over een ‘toekomstplan’.  

Opleidingsdag 2

Tijdens deze dag gaan we dieper in op belangrijke aspecten in schoolbeleid die de school als aantrekkelijke en kwaliteitsvolle werkplek voor leerkrachten kan positioneren, met uitwerking van verschillende toepassingen in de praktijk, de vertaling in concreet schoolbeleid én inspelend op de context van de deelnemende scholen.

Komen onder meer aan bod:

• Werving en selectie;
• Aanvangsbegeleiding startende leerkrachten:

• Haalbaarheid en aantrekkelijkheid van de startopdracht;
• Nood aan inspelen op specifieke noden, visie en aanpak;
• Nood aan een ondersteunende mentorarchitectuur;
• Startende leerkrachten en het schoolteam, essentiële wisselwerking;

• Ondersteunend onderwijskundig en professionaliseringsbeleid:

• Gericht inspelen op, in kaart brengen van onderwijskundige uitdagingen;
• Visieontwikkeling en verwachtingen stellen;
• Professionaliseringsbeleid;
• Co-creatie, samenwerkend leren (bv. in werkgroepen, vakgroepen, klassenraden …);
• Onderwijsorganisatie, leergemeenschappen en leiderschap;

• Individualiserend personeelsbeleid:

• Kwaliteit van de werkplek
• Inzetten op het ontwikkelperspectief voor leerkrachten;
• Duurzaam inspelen op verschillen tussen leerkrachten;
• Individuele formatieve coaching gesprekken.

Bij elk van deze aandachtspunten ga je voor je eigen school- en personeelsbeleid na hoe deze zich verhouden tot je actuele beleid en welke mogelijke acties bovendrijven. We organiseren deze reflectie zowel individueel als in subgroepen. Als product van dit traject bekom je een eerste aanzet tot ‘toekomstplan personeelsbeleid’.

Referenties

• Schelfhout, W., Sprangers, P., Lochten, L., Vanthournout, G. & Buckinx, A. (2019). Team school. Leergemeenschappen creëren in onderwijs. Lannoo Campus, Leuven
• Schelfhout, W. & Tanghe, E. (2023). Start-wijs. Hoe houd je (jouw) startende leerkrachten aan boord? Studieopdracht Onderwijsnetwerk Antwerpen – intern onderzoeksrapport. Universiteit Antwerpen, zie: https://www.uantwerpen.be/nl/overuantwerpen/faculteiten/antwerp-school-of-education/projecten-en-studiedagen/startwijs/
• De Witte, K., De Cort, W., Schelfhout, W., Smet, M., Tobback, I., Van Belle, J. & Vansteenkiste, I. (2024). De in- en uitstroom in het leerkrachtenberoep vanuit vergelijkend perspectief. Studieopdracht voor de Vlaamse Overheid, Beleidsdomein Onderwijs en Vorming - https://data-onderwijs.vlaanderen.be/documenten/bestand.ashx?nr=24436 

Schelfhout, S., Venken, M., Göregen, S., De Witte, K. en Smet, M. (2025). De school als aantrekkelijke en kwaliteitsvolle werkplek om leerkrachten te behouden. Tussentijds rapport van het OBPWO-onderzoek, Beleidsdomein Onderwijs en Vorming.

Doelstellingen

Na afloop van dit traject:

• benoem je belangrijke aspecten bij het voeren van een personeelsbeleid en hun onderlinge wisselwerking;
• leg je linken tussen het aangereikte denkkader en de eigen schoolcontext;
• pas je een aantal essentiële aspecten gelinkt aan het voeren van strategisch personeelsbeleid, zoals aanvangsbegeleiding en het voeren van onderwijskundig beleid, toe op de eigen schoolcontext en het actuele schoolbeleid.

Begeleiding

Wouter Schelfhout is verbonden aan de Antwerp School of Education, Universiteit Antwerpen. Hij heeft een rijke ervaring in onderwijs: als leerkracht economie, als pedagogisch coördinator, als onderwijsinspecteur, als lerarenopleider in combinatie met onderzoek. Zijn onderzoek focust op het optimaliseren van onderwijsleerprocessen, school- en professionaliseringsbeleid en bottom-up schoolontwikkeling.

Opties